پیوستن نخستین شهر دانشگاهی جهان بعد از 18 قرن به جرگه شهرها - پرسینا بلاگ

بنا به گفته تاریخ نویسان، شاپور دستور داده بود تعداد زیادی از کتاب های طب یونانی را به زبان پهلوی ترجمه و در آن جا نگهداری نمایند، خسرو انوشیروان در این شهر بیمارستان بزرگی ساخت و بر توسعه دانشکده پزشکی آن اضافه نمود. به زودی دانشگاه گندی شاپور در عصر خود بزرگترین مرکز فرهنگی شد. دانشجویان و استادان از اکناف دنیا بدان روی می آوردند. زندگی و مراودات علمی آن دوره کاملا مسالمت آمیز در جریان بود. مسیحیان نسطوری در آن دانشگاه پذیرفته شدند و ترجمه سریانی آثاریونانی در طب و فلسفه را به ارمغان آوردند و افلاطونی ها در آنجا بذر صوفی گری کاشتند. سنت طبی هندوستان، ایرانی، سریانی، یونانی درهم آمیخت و یک مکتب درمانی شکوفا را به وجود آورد. به فرمان انوشیروان، آثار افلاطون و ارسطو به پهلوی ترجمه شد و در دانشگاه گندی شاپورتدریس شد.

اولین کنگره بین المللی در زمان خسرو انوشیروان باحضور اندیشمندان و نخبگان علمی ایرانی، یونانی، هندی، سریانی در گندی شاپور برگزار گردید.

مکتب ها و دانشکده های داشگاه گندی شاپور

برپایی مجالس مشاوره طب و فلسفه، دانشکده علوم فلسفه و حکمت، دانشکده نجوم و ریاضی، دانشکده نظامی و فنون جنگی، مکتب های مهندسی و معماری سازه های آبی، صنعت و کشاورزی، موسیقی و سرود (در زمان خسرو پرویز) ازجمله رسومات علمی گندی شاپور بود. به غیر از علوم آموزشی، فرهنگی، سیاسی و نظامی یکی از مهمترین مراکز نساجی در دنیا آن موقع نیز در این شهر بوده است.

گفته می شود، مانی، پیامبر ایرانی، در همین شهر به دار آویخته شد و پیکر او را بر دروازه آویختند و از آن به بعد آن دروازه تا ادوار اسلامی بنام دروازهٔ مانی نامیده می شد.

یکی دیگر از رویدادهای مهم تاریخی در این شهر قیام انوشکزاد فرزند خسرو انوشیروان بر ضد پدر است. حال با وجود این همه داستان های تاریخی درباره گندی شاپور، حوزه باستان شناسی و کاوش در این محوطه تا چه اندازه پیشرفت داشته تا بتواند بر اساس یافته های باستانی این داستان ها را به همگان معرفی کند؟

یعقوب زلقی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری گندی شاپور و ایوان کرخه با اشاره به آن که وجه تسمیه گندی شاپور، جندی شاپور یا جندی شاهپور یا جندشاپور یا وندوشاورکه معرب أن جندسابور است؛ در روزگار شاهنشاهی ساسانیان به صورت واندوشاهپوهر یا وه انتیوخ شاهپوهر خوانده می شد، گفت: این محوطه به عنوان شهر علمی دانشگاهی، بیمارستانی در زمان شاپور یکی از مراکز مهم حکومتی و پایتخت های ساسانیان به شمار می رفت و این محوطه به شماره 46 در سال 1310 شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

به گفته او، واژه گندی شاپور در پهلوی و فارسی میانه به معنی سپاه یا پاسگاه سپاهیان است. در تاریخچه شهر گندی شاپور آمده است که این شهر پیش از ساسانیان، در بین سال های 170-141 میلادی در مکان کنون (روستای شاه آباد) و سه راه شوشتر به دزفول، در سرزمین خوزستان به وجود آمده است و آن در ابتدا یکی از پاسگاه های ارتش، یا یک مقر سپاهی بوده است.

وی با اشاره به آن که در حدود 1800 سال پیش گندی شاپور یک شهر بود گفت: سال گذشته با ابلاغ وزارت کشور گندی شاپور دوباره به جرگه شهرها پیوست و به نام شهر جندی شاپور شناخته شد.

به گفته زلقی، سوابق مطالعات باستان شناسی در گندی شاپور به برآورد های محدود آدامز امریکایی در سال 1961میلادی بازمی شود. پس از چهار دهه در سال 1385 معین عرصه و حریم محوطه انجام و این مهم درسال 88 مصوب شد. در سال 1395 با همکاری معاونت میراث فرهنگی و دفتر امور پایگاه های میراث کشور و تخصیص ردیف بودجه، بعد از یک وقفه طولانی فعالیت های پژوهشی درگندی شاپور با انجام اولین فصل کاوش های باستان شناسی به سرپرستی یوسف مرادی مجدد شروع شد و در سال 97 نیز برآورد در محیط پیرامون یعقوب لیث صفاری به سرپرستی یعقوب زلقی مورد مطالعه و پژوهش نهاده شد.

او با اشاره به آن که گندی شاپور با وسعتی بیش از 2 هزار هکتار یکی از بزرگترین محوطه های تاریخی کشور به حساب می آید، اضافه نمود: کاوش های اجرا شده تنها 400 متر از محوطه بیش از دو هزار هکتاری این محوطه را دربرمی گیرد.

وی درخصوص شرایط حفاظتی آثار به دست آمده از کاوش ها در گندی شاپور، گفت: تمام آثاری که در فصل اول و دوم کاوش به دست آمدند؛ در دو نوبت سال 97 و اخیرا (آبان99) مورد حفاظت و بازسازی نهاده شده اند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری گندی شاپور و ایوان کرخه در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا تا به امروز بر اساس یافته های باستان شناسی اخیر، وجود ضرابخانه و... در گندی شاپور ثابت شده است، گفت: یافته های باستان شناسی خاصی که این موضوعات را اثبات کند به دست نیاورده ایم. اظهارنظر در این خصوص نیازمند آنالیز و مطالعات دقیق مستندات، کاوش های گسترده، بهره گیری از علوم مختلف، انجام مطالعات ژئوفیزیک و... است.

حفاظت و بازسازی

وی اضافه نمود: حفاظت و بازسازی های محوطه آرامگاهی یعقوب لیث پیوسته از سال 96 تا به امروز ادامه دارد و در حال حاضر چهارمین فصل بازسازی این بنای آرامگاهی با موضوع ساماندهی نمای ضلع شمالی، بازسازی گلدسته ها و...در حال اجرا است.

به گفته زلقی، بازسازی آرامگاه یعقوب لیث، پل ها، سازه های آبی تاریخی شماره 1و2 و ترانشه های کاوش محوطه گندی شاپور از عمده فعالیت های این فصل ساماندهی، حفاظت و بازسازی محوطه ها و بناهای شاخص این پایگاه به شمار می رود. این پروژه ها با اعتباری به مبلغ 300 میلیون تومان در حال اجرا است.

حضور پررنگ مردم محلی در امر حفاظت

به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری گندی شاپور و ایوان کرخه؛ حفاظت و حراست از محوطه های تاریخی، مستلزم فرهنگ سازی، ارتباط موثرو تنگاتنگ با مردم، جوامع محلی بوده، همچنین تشریح اهمیت تاریخی آثار می تواند در امر حفاظت از محوطه ها مفید باشد. این همراهی به شکل قابل توجهی درحفاظت از این محوطه راهگشاست. پایش و مونوتورینگ نیز به صورت دوره ای ازآثار و سازه های تاریخی این محوطه صورت می پذیرد.

ثبت دنیای و حضور گردشگران

نباید فراموش کرد که در سال 1397، سند بین المللی ثبت هزار و هفتصد و پنجاهمین سالگرد تاسیس دانشگاه گندی شاپور ایران در فهرست بزرگداشت دنیای یونسکو، در نشست عمومی سالانه این سازمان در پاریس منتشر و دانشگاه گندی شاپور ایران از منظر فرهنگی (فراوری علم و دانش) رسما به عنوان نخستین دانشگاه و مرکز علمی دنیا معرفی گردید. در واقع گندی شاپور از منظر تاریخچه و مشاهیر فرهنگی به ثبت دنیای رسید.

ایلنا نوشت، زلقی درخصوص تاثیری که ثبت دنیای گندی شاپور و برگزاری کنگره های بین المللی و... در معرفی این شهر علمی دانشگاهی و بیمارستانی به دنیایان و البته جذب گردشگران بین المللی داشته، گفت: از سال 95 به این سو، هر سال شاهد افزایش بیش از 50 درصدی تعداد بازدیدنمایندگان بودیم. اوج بازدیدها را در نوروز 98 تا 6 فروردین (وقوع سیل خوزستان) شاهد بودیم. بعضی از روزها بیش از چند هزار نفر از محوطه تاریخی گندی شاپور (ترانشه های کاوش، پل ها و سازه های آبی تاریخی، آرامگاه یعقوب لیث صفاری و...) بازدید می کردند.

پریها: پریها | مجله گردشگری، تور لحظه آخری، تور ارزان قیمت، سفرنامه گردشگری

آریا بلاگ: آریا بلاگ، آخرین اخبار و رویدادهای ایران و جهان