آبگرفتگی شوادان خانه های تاریخی شوشتر زنگ خطر تخریب در بافت تاریخی را به صدا درآورد - پرسینا بلاگ

در بافت تاریخی شهر شوشتر بیش از 90 اثر تاریخی ثبت شده در لیست آثار ملی وجود دارد. مشکل آبگرفتگی شوادان خانه های تاریخی مربوط به امروز و دیروز نیست و بیش از 20 سال است که این معضل به بلای جان بافت تاریخی شوشتر تبدیل شده است.

مدیران و دستگاه های اجرایی مختلف ادعا می نمایند که از همان زمان تا به امروز پیگیر شناسایی مشکل و برطرف آن بوده اند با این همه هنوز و پس از گذشت سالیان دراز این مشکل نه تنها کمتر نشده که روز به روز آثار مخرب تری را بر خانه های تاریخی واقع در بافت برجای گذاشته است.

رانش بعضی خانه های تاریخی شوشتر

به گفته ابوالفضل مهدی پور، مسئول انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر، شوادان های بسیاری از خانه های واقع در بافت تاریخی شوشتر دچار آبگرفتگی شده که این آبگرفتگی آسیب زیادی را به بافت تاریخی و خانه های واقع در بافت وارد نموده است.

وی میگوید: حجم آبگرفتگی در بعضی شوادان ها به گونه ای است که باید آب آن به صورت روزانه تخلیه شود، زیرا عدم تخلیه و ماندن آب می تواند منجر به خسارت به خانه ها شود.

این فعال میراث فرهنگی ترک خوردگی و رانش در بعضی خانه ها را بخشی از عوارض ناشی از آبگرفتگی شوادان ها برشمرد.

ابهام چندین ساله در علت یابی مشکل

با وجود اینکه سالها از بروز این معضل در خانه های تاریخی شوشتر میگذرد اما مسئولان استانی و شهرستانی همچنان عنوان می نمایند که عامل قطعی این اتفاق تعیین نشده است. پوسیدگی لوله های آب و فاضلاب واقع در بافت تاریخی و نفوذ آب از سفره های زیرزمینی 2 عامل اصلی مطرح شده برای بروز این مشکل است.

کارشناسان میراث فرهنگی و بازسازی معتقدند شوادان ها از سالیان دور در خانه های بافت تاریخی بوده اند و در همان زمان با وجود اینکه سطح سفره های آب زیرزمینی نسبت به امروز نیز بالاتر بود اما چنین اتفاقی رخ نداده است اما چند سال بعد از لوله کشی و مستهلک شدن لوله ها این اتفاق خود را نشان داده است.

داوود نجارآسیابان، سرپرست اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر که حدودا یکسال است سکان اداره میراث فرهنگی شوشتر را برعهده گرفته، میگوید: موضوع آبگرفتگی شوادان ها یکی از موضوعات اصلی و در اولویت اداره میراث فرهنگی شوشتر از یکسال گذشته تا به امروز بوده است با وجود اینکه در سالهای قبل نیز در این خصوص مکاتباتی اجرا شده اما از سال گذشته به صورت جدی این موضوع در دست پیگیری قرار گرفته است.

وی برطرف این مشکل را منوط به پیدا کردن منشا آبگرفتگی به صورت قطعی به وسیله انجام مطالعات و آنالیز های کارشناسی میداند.

نجار آسیابان به برگزاری یک جلسه در نهم آذر سال گذشته با حضور فرماندار و دیگر دستگاه های مربوطه اشاره می نماید که در آن نشست مقرر شد مطالعات مربوط به عارضه یابی این مشکل از سوی وزارت نیرو انجام شود که در آخرین جلسه مقرر شد ظرف مدت یک ماه نتایج آن را به میراث فرهنگی اعلام نمایند.

وی نیز همانند کارشناسان میراث، پوسیدگی لوله های آب و نفوذ آب از سفره های زیرزمینی را 2 عامل احتمالی این مساله میداند با این حال معتقد است که براساس ادله های موجود، علت اصلی این مشکل پوسیدگی لوله های انتقال آب شرب است اما باز هم ضروری است مطالعات جهت قطعی شدن علت این مشکل صورت گیرد.

نشانه گذاری 50 خانه تاریخی درگیر با آبگرفتگی

این مسئول میراث فرهنگی به تهیه یک نقشه از بافت تاریخی اشاره نمود و گفت: براساس این نقشه بناهایی که مشکل آنها از طرف مالکان یا کارشناسان میراث اعلام شد در نقشه نشانه گذاری شدند. گستردگی این عارضه در کل بافت تاریخی پراکنده است و تا به امروز حدود 50 پلاک که درگیر با عارضه آبگرفتگی است شناسایی شده اما احتمال اینکه خانه های دیگری نیز با این مشکل روبرو باشند وجود دارد.

وی اعلام کرد: در کنار مطالعات اجرا شده به صورت موازی قرار شد اداره آبفا شهرستان به شکل پایلوت در 2 نقطه لوله های فرسوده را از مدار خارج و لوله های انتقال نو را جایگزین کند تا از این طریق اثربخشی آن رصد شود.

نشست بعضی خانه های تاریخی

نجار آسیابان با اشاره به آسیب های وارده ناشی از آبگرفتگی شوادان ها گفت: سقف بعضی از شوادان ها بر اثر رطوبت دچار ریختگی و ترک شده و براساس نوع بنا نوع آسیب و مقدار آن نیز فرق دارد.

وی می افزاید: در بعضی خانه ها نشست اتفاق افتاده است و اگر هر چه سریعتر فکری برای برطرف این مشکل نشود احتمال تخریب و آسیب به بناهای واقع در بافت تاریخی وجود دارد.

باز شدن پای مدیریت بحران در بافت تاریخی شوشتر

کوچه ها و خیابان ها در بافت تاریخی شوشتر نیز همانند دیگر بافت های تاریخی از عرض کمی برخوردار است و با توجه به سکونت مردم در این بافت، ایمن سازی بناها از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که کم بودن عرض خیابان ها به ویژه در حوادث، یاری رسانی یا استفاده از ماشین آلات را با مشکل روبرو می سازد. پس وقوع آبگرفتگی احتمال ریزش بعضی خانه ها بالا گرفته است همین امر پای مدیریت بحران استان را به موضوع باز کرد. از سال گذشته تا به امروز ستاد مدیریت بحران برای برون رفت از این مشکل 2 بار در شهرستان شوشتر تشکیل شده است.

اصلاح شبکه آب در 2 نقطه بافت تاریخی

مدیر کل مدیریت بحران استانداری خوزستان میگوید: با توجه به اختلاف نظر میان سازمان آب و برق خوزستان، شرکت آب و فاضلاب استان، اداره کل زمین شناسی و اداره کل میراث فرهنگی در مورد منشا نشت آب مقرر شد ابتدا مطالعه انجام شود و علت یابی دقیق صورت گیرد.

مرتضی شرف الدین شیرازی ادامه می دهد: تا تعیین شدن نتیجه مطالعات نیز بنا شد ظرف یکماه، بخشی از شبکه آب در 2 نقطه تعیین شده واقع در خیابان خانه امام و خیابان عبدالله بانو اصلاح شوند که در صورت کاهش آبگرفتگی در دیگر نقاط نیز این اقدام عملیاتی می شود.

فرماندار شوشتر نیز نفوذ آب به شوادان های بافت های تاریخی خطر جدی برای خانه های تاریخی عنوان می نماید و میگوید: بافت تاریخی شوشتر در مرکز شهر واقع شده است نفوذ آب به شوادان ها موجب تجمع آب زیادی در بناهای تاریخی شده و از دستگاه های مربوطه خواهان برطرف هر چه زودتر این مشکل هستیم.

سید محسن سید موسوی میگوید: مساله آبگرفتگی شوادان ها به حدود 30 سال گذشته بر می شود و در سالهای اخیر مورد پیگیری جدی قرار گرفته است علاوه بر حضور میدانی مدیران و بازدید از شرایط این شوادان ها مقرر شد تیم هایی برای شناسایی عوامل نفوذ آب به این نقاط تشکیل شود.

وی اضافه نمود: بعضی اقدامات دیگر از جمله تعویض خطوط قدیمی آب بافتهای قدیمی شهر نیز در دستور کار بوده و همچنان در حال اجرا است.

فرماندار شوشتر اظهار می نماید: در هفته گذشته نشست اضطراری با حضور مدیرکل مدیریت بحران و سازمان آب و برق استان برای برطرف این مشکل در شوشتر برگزار گردید

وجود بیش از 90 اثر ثبت ملی در بافت تاریخی شوشتر

در کل شهرستان شوشتر 300 اثر ثبت ملی و در بافت تاریخی آن که مرکز شهر را در بر می گیرد حدود 90 اثر ثبت شده لیست آثار ملی واقع شده است. شوشتر حدود 243 هکتار بافت تاریخی دارد.

خانه طبیب، خانه رحیمی، خانه تعیین التجار، خانه مستوفی، خانه کجباف، خانه مقدم، خانه مرعشی، خانه امین زاده و...تنها بخشی از خانه های حائز اهمیت تاریخی در این شهرستان است.

بخش زیادی از خانه های واقع در بافت تاریخی دارای شوادان یا شبستان هستند که از آن ها در قدیم به عنوان مکانی خنک استفاده میشده و مردم از گرمای تابستان به این فضاها پناه می بردند. شوادان هایی همانند شوادان قلعه سلاسل و شوادان شاه نشین شوشتر از جمله شوادان های خاص در شوشتر به شمار می رود که از نظر سازه و زیبایی با دیگر شوادان ها تفاوت هایی دارند.

آژیر قرمز تخریب خانه های تاریخی شوشتر

علی محمد چهارمحالی، کارشناس بازسازی بناهای تاریخی نیز پیشتر نسبت به این معضل در شوادان ها و شرایط پیش رونده این پدیده هشدار داده بود با این حال تا به امروز اقدامی اساسی صورت نگرفته است.

وی میگوید: با تداوم این شرایط بحرانی اکنون در شوادان ها صدای آژیر قرمز تخریب خانه های تاریخی بلند شده است و اگر برای اصلاح شبکه آب و فاضلاب کاری نکنیم، در آینده ای نزدیک احتمال می رود به یکباره خانه های تاریخی فرو بریزد.

درپی بروز این مشکل چندین ساله در بافت تاریخی دوستداران میراث فرهنگی و علاقمندان به تاریخ بارها و بارها هشدار داده و در این بار با رسانه ها مصاحبه نموده اند و خواهان رسیدگی به این مشکل و برطرف آن شده اند. با توجه به روند پیشرفتی این مشکل و اثری که می تواند بر بافت تاریخی شوشتر به عنوان شهری که یک اثر ثبت جهانی در خود جای داده است، باید دید آیا میتوان امیدوار بود که زمان برای نجات بافت تاریخی شوشتر و خانه های تاریخی دیر نشود؟