استقرار صنایع در کلانشهرها - پرسینا بلاگ

به گزارش شهرنوشت، اگر تا چندین دهه قبل صنعتی شدن جزئی جداناپذیر از کلانشهرها بود، اما حالا خیلی از شهرهای بزرگ سیاست خود در قبال صنعت و کارخانه های صنعتی را تغییر داده اند. توسعه پایدار، مدرن شدن، دستیابی به تازه ترین تجهیزات و ایجاد رفاه فقط یک روی سکه صنعتی شدن است. روی دیگر آن اما، آلودگی های زیست محیطی است. آلودگی های صنعتی که شهرک های صنعتی و هر آنچه که مربوط به صنعت و در داخل و اطراف شهرها شکل گرفته، برای شهروندان و شهر ایجاد می کند. در ایران، بیشترین و بزرگترین صنایع در استان های تهران، اصفهان، استان مرکزی، آذربایجان شرقی و فارس مستقر هستند.

بر اساس آنچه که در وب سایت شرکت شهرک های صنعتی استان تهران آمده است، 19 شهرک صنعتی و ناحیه صنعتی در اطراف و داخل شهر تهران وجود دارد. از این تعداد، حداقل دو شهرک صنعتی بزرگ در جنوب شرق تهران است.

قدیمی ترین شهرک صنعتی تهران به نام علی آباد یا پایتخت در منطقه خاوران مستقر است، اما این منطقه در دل خود شهرک صنعتی بزرگ عباس آباد را هم جای داده است. علاوه بر این، شهرک صنعتی خوارزمی و همچنین نواحی یا لکه های صنعتی جمال آباد، خاتون آباد، فرون آباد و عباس آباد علاقه مند در جنوب شرق- شرق تهران، جایگاه برجسته ای در استان به خود اختصاص داده است.

این در شرایطی است که فعالیت صنعتی در شعاع 120 کیلومتری شهر تهران، جز برای صنایع پاک و دانش بنیان ها ممنوع است. در شهرک ها و نواحی صنعتی پاکدشت، فعالیت صنایع مختلف اعم از فلزی، غیرفلزی، شیمیایی، سلولزی، نساجی، بهداشتی، مواد غذایی، معدنی و بسیاری از رشته های دیگر متمرکز شده و حدود 1800 واحد صنعتی بزرگ و کوچک با 25 هزار کارگر در این شهرک ها و 1500واحد تولیدی خارج از شهرک ها فعالیت می کنند.

گرچه بیشتر این شهرک های صنعتی در وب سایت خود، در بخش قوانین و مقررات به محیط زیست و اینکه مواردی مانند استاندارد خروجی فاضلاب یا آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب را رعایت می کنند، اشاره کرده اند اما به گفته ناظران محیط زیست، برخی از این اقدامات نمایشی و برای پاک کردن صورت مساله است. آنان بر این باورند که صنعت به طور مستقیم و غیرمستقیم بر آلودگی هوا و آب شهرها اثرگذار است.

صنایع و شهرک های صنعتی بر محیط فیزیکی (کیفیت هوا، صدا، فرسایش خاک و ...) بیولوژیکی (اکوسیستم خشکی، جمعیت جانوارن، تغییر زیستگاه های جانوری و مهاجرت آنها) مالی اجتماعی (ایمنی و امنیت، ترافیک، تغییرات جمعیتی و مصرف آب) و فرهنگی (چشم اندازها و مناظر) جامعه پیرامونی خود تاثیر می گذارند.

نزدیک به 10 سال پیش وزارت صنایع و معادن اظهار داشت صنایع غیر ضروری باید از تهران برود اما از آن زمان تاکنون نه لیستی از این صنایع منتشر شده است و نه از تعداد آنها کم. اما حالا گویا دوباره پرونده صنایعی که وجودشان در تهران ضرورتی ندارد باز شده است. 12 مهر 1397 بود که عیسی کلانتری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اگر استاندارهای محیط زیستی بخواهد اعمال شود، باید 80 درصد صنایع را تعطیل کرد.

سهم صنایع در آلودگی، کمتر از 10 درصد

البته گروهی که به نحوی با صنایع و کارخانه های معدنی در ارتباط هستند، سهمشان در آلودگی زیست محیطی تهران را کمتر از 10 درصد عنوان می کنند. پیشتر محمدرضا بهرامن رییس خانه معادن ایران گفته بود در تهران نزدیک به 400 واحد معدنی وجود دارد که اکثر آنها در حوزه مصالح ساختمانی مانند شن، ماسه، گچ و غیره هستند و گرد و خاک ناشی از استخراج است که در همان منطقه در زمان کوتاهی به زمین می نشیند در حالی که بر اساس تعاریف زیست محیطی ذرات زیر 2.5میکرون به عنوان ذرات آلاینده هوا خطرناک شناخته می شوند که در مورد معادن تهران نمی تواند مصداق داشته باشد.

اما دیدگاه گروه سومی هم هست که مخالف وجود صنایع در شهر نیست اما با رعایت شرایطی.

جعفر قادری استاد برنامه ریزی شهری دانشگاه شیراز معتقد است صنایعی که ضرورتی به وجودشان در تهران نیست باید از شهر خارج شود، آنهایی هم که باید بمانند و چاره ای ندارند، باید هزینه ماندنشان در پایتخت و آلودگی و مزاحمت های ترافیکی که ایجاد می کنند را بپردازند.

او می گوید: شهرداری باید وضع عوارض یا مالیات، تمامی صنایعی که در تهران مستقر هستند را ملزوم به پرداخت هزینه های استقرار در شهر کند.

باتوجه به گسترش روزافزون شهرک های صنعتی در اطراف شهرهای بزرگ و مسائل اجتماعی و زیست محیطی حاصل از آنها، بسیاری کشورها در دو دهه گذشته به فکر ایجاد شهرهای صنعتی کوچک افتاده اند. به این شکل که بسیاری از مدیران و صاحبان شرکت های موجود در شهرک های صنعتی را راضی به انتقال کارخانه و نیروی انسانی خود به شهرهای صنعتی کوچک با ارایه امکانات و تسهیلات ویژه کرده اند. مثل تجربه کره جنوبی و روسیه. در کره جنوبی شرکتی مانند هیوندایی به شهری با جمعیت یک میلیون نفری منتقل شده و همه کارکنان این کارخانه همراه خانواده شان در آن شهر مستقر هستند.

با این حال برخی ناظران مالی در ایران، هزینه انتقال صنایع به خارج از شهرها را زیاد می دانند. اما همچنان دولت ها و شهرداری ها بر سر دوراهی مانده اند؛ این که هزینه های مالی این کار را به جان بخرند یا این که اجازه دهند صنایع کوچک و بزرگ در شهرها مستقر باشند.