تصویری از شهر و معماری آینده در نبود امنیت بیولوژیکی - پرسینا بلاگ

جهت دریافت خدمات خرید درب ضد سرقت با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان ارائه دهنده بهترین درب ضد سرقت ایرانی و خارجی میباشد.

گروه استان های خبرگزاری خبرنگاران؛ با توجه به ازسرگیری تدریجی کسب وکارها، سهولت بیشتر تردد و حضور در شهر با حفظ فاصله فیزیکی و اجتماعی، همگان با واقعیات جدید سازگار شده و تجربیات ارزنده ای کسب نموده اند. کرونا هنجارهای سختی بر زندگی روزمره تحمیل نموده، هنجارهایی که تصورات و اولویت ها را تغییر داده است و ما همچنان در حال ارزیابی و برآورد آینده ای مبهم و نسبتاً ناشناخته هستیم.

اگرچه قادر به پیش بینی آینده نیستیم؛ اما با تحلیل منطقی شرایط کنونی می توانیم راهکار های خلاقانه ای برای تعدیل شرایط سخت کنونی و نیز راهبردهایی برای بلندمدت پیشنهاد کنیم. طراحی معماری و شهرسازی به تنهایی نمی تواند دنیا را نجات دهد؛ اما می تواند شرایط ایزوله بهداشتی فضاها را تسهیل کند.

نگرشی جامع و بین رشته ای ایجاد شود

با فرض تداوم شرایط کنونی و حتی پیچیده تر شدن آن لازم است نگرشی جامع و بین رشته ای ایجاد شود به طوری که راه کارهای پیشنهادی آن، چالش رشته های گوناگون را پاسخ گوید. در چالش های مشترک کنونی مؤلفه هایی مانند بهداشت فردی و جمعی، روانشناسی زیست محیطی، حمل ونقل، کشاورزی و دیگر رشته ها تحت تأثیر نهاده شده اند و راه کارها عموماً از دل توجه به ملاحظات کلی و جوابگو به مسائل رشته های گوناگون بیرون می آید.

نزدیک ترین مطالعات اجرا شده مرتبط با موضوع طراحی، الزامات پدافند غیرعامل در مبحث 21 مقررات ملی ساختمان است که در شرایط کنونی می توان ملاحظات مربوط به حملات بیولوژیک را در آن مورد بازنگری واقع شده است.

مباحث پدافند غیرعامل متمرکز بر ایجاد سازه های مقاوم در برابر تهدیدات و مخاطرات طبیعی و انسانی بوده و هدف آن ایجاد سرپناه چندمنظوره برای اسکان، درمان و مدیریت بحران در بازه های کوتاه مدت و میان مدت است و می تواند برای مدت های مختلف شرایط زیست را تضمین کند.

الزامات مکان یابی، سازه، سرعت دسترسی، استتار، احتیاجهای تأسیساتی و ... از مهم ترین یافته های این پژوهش هاست. سابقه چنین تحقیقاتی در غرب به دوران جنگ دنیای دوم و در ایران به دوران دفاع مقدس بازمی شود.

3 رویکرد در طراحی محیط پساکرونا

روینمودهای مختلف در مسئله طراحی محیط در شرایط پساکرونا (با فرض تداوم بحران) را می توان سه دسته کرد، نخست دسته بندی روینمودها بر اساس مقیاس کلان شامل ملاحظات طراحی شهر، محله و ابنیه و مقیاس خرد شامل ملاحظات طراحی چیدمان داخلی، تجهیزات و مبلمان و تأسیسات می شود.

دسته بندی روینمودها بر اساس کارکرد که شامل ملاحظات طراحی مسکونی، اداری، تجاری و تفریحی می شود و دسته بندی روینمودهای آینده نگر شامل ملاحظات مرتبط با طراحی سیستم ها و تجهیزات هوشمند، البسه جدید و متعلقات بهداشتی آن، روبات ها به ویژه روبات های پرنده از دیگر روینمودهای مختلف در مسئله طراحی محیط در شرایط پساکرونا است.

در تشریح دسته بندی یادشده می توان کارکرد را در ملاحظات چیدمان و روینمودهای آینده نگر را در ملاحظات تجهیزات و تأسیسات ادغام کرد.

ملاحظات طراحی در مقیاس شهری را می توان با نگاهی به تاریخ شهرسازی و بهره گیری از تجربیات پیشین در ساخت شهر، شهرهای گسترده و در بیشه زارهای آمریکایی ملاحظه کرد. مهاجران انگلوساکسونی که خاطره شیوع طاعون و آتش سوزی لندن را با خود به آمریکا آورده بودند، زمین ها را به صورت مربع هایی به طول یک مایل تقسیم بندی کردند. در این زمین ها فضای مسکونی در مرکز و مزرعه در اطراف نهاده شد و به این ترتیب مخاطرات یادشده مرتفع شد.

در بازسازی و ساخت شهرها بر اساس مخاطرات بیولوژیکی، ایجاد محله بندی با مرزهای دقیق و قابل کنترل با عرض و فاصله گذاری مناسب به طوری که در صورت مشاهده حتی یک مورد مشکوک بتوان محله را قرنطینه و از گسترش بیماری جلوگیری کرد؛ خود سازماندهی محله ها به طوری که احتیاجهای حیاتی محله داخل آن پیش بینی شده باشد و احتیاجی به مراجعه به خارج مرزهای محله برای میان مدت وجود نداشته باشد ازجمله مواردی است که در این مقیاس می توان مدنظر قرار داد.

ایجاد فضاهای چندمنظوره در مرکز محله

ایجاد فضاهای چندمنظوره در مرکز محله به طوری که در مواقع بحرانی بتواند برای مدیریت، اسکان و درمان سازماندهی شود؛ امکان محدودکردن و کنترل دفع فاضلاب محله ها برای فیلترکردن فاضلاب و جلوگیری از انتقال عامل بیولوژیکی در کل شهر، ملاحظات مربوط به تفکیک و جداسازی زباله و استفاده از مصالح قابل ضدعفونی در جداره های شهری از دیگر مواردی است که در این مقیاس می توان مدنظر قرار داد.

در مقیاس شهری تا به امروز تأکید بر گسترش عمودی شهرها و تمرکز جمعیت در پهنه محدود بوده تا با کاهش هزینه زیرساخت ها کمتر به طبیعت آسیب برسد؛ اما بحران های آلودگی محیطی و بحران کرونا این راه کار را به چالش کشید و ضرورت بازنگری در این سیاست را ضروری کرد.

باید از نوع دیگری از حمل ونقل استفاده شود

حمل ونقل عمومی در شهر از مهم ترین مخاطرات این دوران بوده و در صورت تداوم این شرایط باید از نوع دیگری از حمل ونقل استفاده شود؛ البته طراحی و ساخت البسه مناسب تا حدودی می تواند مخاطره را از بین ببرد؛ اما استفاده از اتوبوس های بدون بدنه، پیاده راه های متحرک، توسعه راستاهای دوچرخه و ایستگاه های ضدعفونی دوچرخه بعد از هر بار استفاده، توسعه پیاده راه ها و باغ راه ها و... می تواند مؤثر باشد، این تجربه در شهر پاریس با معین راستاهای دوچرخه جدید و توسعه راستاهای پیاده نتایج مثبتی داشت.

در ملاحظات طراحی مقیاس بنا، نحوه ورود و دسترسی به فضا به صورتی که کمترین تداخل کارکردی ایجاد شود، لازم است. ضدعفونی سازی در ورود و استفاده از بنا می تواند منطبق با سلسله مراتب دسترسی در چند مرحله صورت گیرد. ورودی در ابنیه معنایی دوچندان خواهد داشت. اگر در سنت به دلیل محرمیت ورودی پدیده ای مورد تأکید است و مرز مهم بین دو دنیا اندرون و بیرون است -که در دوران مدرن فراموش شد- در پساکرونا مجدداً مورد تأکید و تمایز قرار خواهد گرفت.

دسترسی های مشاعات مورد توجه قرار گیرد

دسترسی های مشاع شامل راهروها، پلکان، آسانسور و ... که تا به امروز سعی می شد کمترین مساحت را به خود اختصاص دهد باید مورد توجه قرار گیرد. این فضاها باید مساحت مناسب برای رعایت فاصله، نور و تهویه طبیعی برخوردار شوند. بلندمرتبه سازی و انبوه سازی علاوه بر محدودیت های سازه ای و تأسیساتی، محدودیت جمعیتی را نیز شامل خواهد شد.در ملاحظات طراحی مقیاس چیدمان داخلی با توجه به کارنمودهای مختلف، چیدمان های متفاوتی طراحی می شود.

در چیدمان داخلی مسکن، ورودی یکی از مهم ترین بخش های مسکن در معماری پساکرونا بوده و بهتر است ورودی به گونه ای باشد که مجزا از قسمت های داخل خانه، کارکرد بیرونی در خانه ایرانی را به خود گیرد. ورودی، فیلتری بین فضای محافظت شده داخلی و فضای آلوده بیرون خواهد بود.

ورودی به رختکن، سرویس و رختشوی خانه متصل و از آنجا به اندرونی راه می یابد. پذیرایی از میهمانان نیز در همین فضا امکان پذیر خواهد بود. اینکه پذیرایی از میهمان به صرف خوراکی همراه شود یا خیر به متغیرهای بهداشتی مربوط است و به نظر می رسد با نگاهی بدبینانه در پساکرونا نتوان میهمان به صرف خوراکی دعوت کرد.

ارتقای اهمیت مسکن در پساکرونا

مسکن در پساکرونا اهمیت بسیاری پیدا خواهد نمود، هرچه در دوران مدرن از کارنمودهای مختلف مسکن با عنوان هایی مانند مسکن حداقلی کاسته شد، در این دوران مسکن مجدداً اهمیت کارکردی خود را (مانند مسکن در سنت) بازخواهد یافت. احتیاج به نور طبیعی، چشم انداز مناسب، ارتباط با گیاهان حتی کشاورزی خانگی نیز اهمیت خواهد یافت.

ارتباط هوای داخل با هوای بیرون صرفاً از طریق تأسیسات تهویه مطبوع و فیلتراسیون مناسب امکان پذیر خواهد شد و تراس باغ ها و بام باغ ها اهمیت فراوانی می یابند. در نگاهی فراتر با تغییر اتومبیل های پایه بنزینی به برقی و کاهش ابعاد آن می توان انتظار داشت پارکینگ هر واحد در کنار واحد مربوط قرارگرفته و مستقیماً به فضایِ ورودیِ یادشده مربوط شود به این ترتیب فرد از فضای ورودی خانه مستقیماً به اتومبیل دسترسی داشته و کمترین ارتباط با دیگران را داشته باشد.

در چیدمان داخلی ادارات محدودکردن فضاهای حضور جمعی در ادارات با پارتیشن بندی و تفکیک فضای کلان، ایجاد حوزه های محافظت شده تأسیساتی متعدد با توجه به تفاوت کارنمودها، طراحی مبلمان های اجتماع گریز، استفاده از دکوراسیون پرکننده بین افراد ازجمله راه کارهایی است که تماس را به حداقل می رساند.

هرچند که از طریق فناوری ارتباطات می توان زمان بندی دقیق برای مراجعه حضوری را برای اربابان رجوع ترتیب داد و از حضور در صف، نوبت گیری و... جلوگیری کرد، فناوری اطلاعات می تواند حضور فیزیکی در ادارات را به حداقل رساند.

چیدمان داخلی در فضاهای تجاری

قطعاً در دوران پساکرونا فروش بیشتر به صورت برخط و از طریق درگاه های مجازی خواهد بود. فروشگاه ها پیش از کرونا هم تجربه فروش اینترنتی را داشته اند و از مزایای مالی آن ازجمله کاهش واسطه ها، استانداردسازی، شفافیت قیمت ها و اصالت محصول بهره برده اند.

امروزه انتقال کالای خریداری شده می تواند از طریق روبات های پرنده انجام شود که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد؛ اما خرید توأم با تفریح ازجمله مواردی است که به صورت گذشته امکان پذیر نیست و باید دچار تحول شکلی شود. به نظر می رسد فروشگاه ها تبدیل به فضاهای باز گسترده ای شوند که افراد با اتومبیل های کوچک برقی خود وارد آنها شده و با گذر از غرفه های فروش محصول، آن را سفارش می دهند.

غرفه ها به صورت شعاعی نسبت به مرکزی که کارکرد تفریحی دارند، قرار می گیرند؛ راستا می تواند شکلی مارپیچی به خود بگیرد. در فروشگاه های طبقاتی نیز فرد با قرارگیری در صندلی معین شده روی صفحه نقاله ای که هم به صورت افقی و هم عمودی امکان جابه جایی و برنامه دهی راستا دارد می تواند خرید توأم با تفریح انجام شود. بدیهی است صفحات مقید به فواصل از هم بوده و پس از هر راند ضدعفونی می شوند.

چیدمان فضاهای تفریحی

در فضاهای تفریحی فاصله گذاری به گونه ای خواهد بود که فرد پس از ورود به مجموعه خدمات موردنظر را ثبت نموده و هنگام استفاده از تجهیزات از ضدعفونی بودن آن اطمینان خواهد داشت.

مبلمان با فاصله به صورت گرافیکی در جداره ها، کف، سقف، دیوار- معین شده و از قبل برای فرد رزرو می شود. فواصل بین مبلمان ها می تواند با درختچه ها و بوته ها پر شود و فقط راستاهای کم عرض و انفرادی مانند پارک دِ لا دیستنت در وین ایجاد شود.

تجهیزات در دوران پساکرونا

مصالح پاک که قابلیت ضدویروسی و ضد باکتریایی دارد، آسانسورهای هوشمند با تهویه مناسب و ظرفیت محدود، اتومبیل های برقیِ سبک و کوچک، جک های بالابر اتومبیل، داکت های انتقال مایحتاج خریداری شده، کمدهای ضدعفونی کننده البسه با U.V، کوپترها و پهپادهای انتقال کالا روبات های ارائه دهنده خدمات، منسوجات ضدویروس و ضد باکتری می توانند تصویری از آینده باشند و فناوری اطلاعات و اینترنت اشیاء ازجمله ملزومات تجهیزات آینده خواهد بود.

تأسیسات ساختمانی در دوران پساکرونا

به نظر می رسد تأسیسات تهویه در آینده بسیار معین کننده باشد. ایجاد فشار مثبت در فضای ورودی مانع ورود هوای بیرون به درون شده و اسپری مواد ضدعفونی کننده شخص یا کالای ورودی را ضدعفونی می نماید.

کنترل سیستم ها از طریق اتوماسیون ساختمانی، تصفیه هوا، تازه سازی و ضدعفونی کردن هوای داخلی علاوه بر تنظیم دما و رطوبت از مهم ترین پیشرفت هایی است که در آینده کاربرد بسیاری خواهد یافت و شرایط ایزولاسیون را میسر خواهد نمود.

در خاتمه باید گفت چنین تأثیرات شگرفی بر زندگی بشر در کوتاه مدت اتفاق نخواهد افتاد و مباحث مطرح شده فقط تصویری از شهر و معماری آینده در شرایط نداشتن امنیت بیولوژیکی را نمایش داده است. این بحران به مدد پروردگار سپری خواهد شد؛ چراکه انسان ها برخلاف دایناسورها خواهند توانست با سازگاری از طریق فرهنگ(هوشمندی)، فناوری (ابزارسازی) و سبک زندگی بر مسائل فائق آیند.

محمدرضا عطایی همدانی استادیار و عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان

4121/4062/