جربت؛ بهشت سنگ نگاره های شمال شرق کشور - پرسینا بلاگ

به زبان ساده به هر تصویر و نگارشی بر روی سنگ، سنگ نگاره می گویند. سنگ نگاره ها اغلب در درون غارهای قدیمی از نقاشی یا نوشته هایی با رنگ استفاده شده که عموماً عمر آن ها در برابر عوامل طبیعی بسیار کوتاه است و علت ماندگاری آن ها از هزاران سال قبل تا به امروز در دسترس نبودن و محفوظ بودن آن ها در برابر عوامل طبیعی بوده است.

به گزارش خبرنگاران، اما سنگ نگاره های کنده کـاری شده علاوه بر اینکه در غارها کشف شده اند، در محوطه های باز و بیرون غارها نیز وجود دارند. تعداد زیادی از سنگ نگاره های محیط های باز در برابر عوامل طبیعی مثل سرما، گرما، باد، باران و یخ زدگی از بین رفته و می فرایند.

سنگ نگاره های جربت یکی از مجموعه های بزرگ و متنوع هنر صخره ای در شمال شرق کشور است که در فاصله 9 کیلومتری شرق روستای جربت از توابع شهرستان جاجرم قرار گرفته است. این آثار در منطقه ای قرار گرفته که از دوره های پیش از تاریخ تا دوره اسلامی همواره به عنوان یک گذرگاه راهبردی برای ارتباط بین شرق و غرب مورد توجه بوده است.

تمام آثار موجود در این مجموعه به صورت کنده نگاره بوده و با سبک های مختلف از جمله روش کوبشی و گاه با خراش بر سطح سنگ ها به وجود آمده است، سنگ نگارهای جربت در حاشیه منطقه حیات وحش میاندشت قرار گرفته است.

پناهگاه حیات وحش میاندشت منطقه ای استپی و دشتی در جنوب شرقی شهرستان جاجرم است، این پناهگاه از قدیمی ترین مناطق تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست است که مورد حفاظت قرار گرفته و از مناسب ترین زیستگاه های یوزپلنگ و آهو و روباه به شمار می رود و اکنون این منطقه تنها زیستگاه دشتی و عادی یوزپلنگ آسیایی است.

تخته سنگ هایی که نقوش بر آن ها حک شده است از نوع سنگ آهک و متعلق به دوران مزوزوییک است و در حال حاضر سطحشان با یک زنگار قهوه ای یا سیاه، نسبت به قدمت آن ها به ضخامت یک تا دو میلی متر پوشیده شده است.

در بررسی های اجرا شده در منطقه حدود 100تخته سنگ یافت شد که نقوش بر آن ها حک شده بودند و نقوش موجود در این منطقه، که یا به شکل تک نقش یا به صورت یک صحنه، ترسیم شده اند در یک طبقه بندی کلی به طور عمده به پنج گروه اصلی تقسیم می شوند که شامل نقوش حیوانی، نقوش انسانی، نمادها و نشانه ها، نقش ابزار و وسایل و همچنین کتیبه های عربی و فارسی است که در این میان نقوش حیوانی بیشترین حجم را به خود اختصاص داده است، در این میان نقوش حیوانی نقش بز کوهی بیش از سایرین به چشم می خورد.

یکی دیگر از نقوشی که بسیار در این مجموعه خودنمایی می کند، حضور شتر دوکوهانه است که به ندرت از دیگر مکان های هنر صخره ای فلات ایران گزارش شده است و در ارتباط با نقوش جانوری تعداد کمی نقوش گیاهی نیز ترسیم شده است.

نقوش انسانی موجود بیشتر مرتبط با شکار یا چوپانی است و گاه انسان ها در حال پیکار نیز به چشم می خورند و از سوی دیگر تمام نقوش انسانی مربوط به مردان است.

شمار زیادی از نقوش مربوط به نقش های وسایل و ابزار است و نقش هایی همچون کمان، شمشیر، سپر، سر نیزه و پیکان که اغلب همراه با انسان دیده می شوند به چشم می خورد. آخرین گروه نقوش مربوط به نمادها و نشانه هایی است که برخی از آن ها به وضوح معنای خود را به مخاطب منتقل می کنند مانند یک ردیف چهارتایی از مثلث هایی که شکل کوه را تداعی می کنند، برخی با تعمیم دادن آن ها به نمونه های مشابه در سایر مجموعه های هنر صخره ای، مانند نقش دایره با یک ضربدر در داخل آن که در بیشتر نقاط به عنوان گردونه خورشید و یا چرخ تفسیر شده اند، معنی می شوند و تعدادی نیز مفاهیم نهفته ای در خود پنهان دارند که هنوز معنی نشده اند.