بهترین و بدترین شهرهای جهان برای زندگی - پرسینا بلاگ

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

شاخص‌های کلیدی برای ارزیابی کیفیت زندگی

پیش از پرداختن به فهرست شهرها، شناخت معیارهای ارزیابی ضروری است. دو گزارش اصلی در این زمینه، یعنی گزارش واحد اطلاعات اکونومیست (EIU) و گزارش کیفیت زندگی مرسر (Mercer)، با وجود اهداف مشابه، تفاوت‌های کلیدی در روش‌شناسی و تمرکز دارند .

گزارش زیست‌پذیری واحد اطلاعات اکونومیست (EIU)

این گزارش بر مفهوم «زیست‌پذیری» برای یک شهروند عادی تمرکز دارد و با ارزیابی بیش از 30 شاخص کیفی و کمی در 173 شهر، آن‌ها را در پنج دسته‌بندی اصلی رتبه‌بندی می‌کند :

• ثبات (Stability - 25٪): این شاخص شامل عواملی چون نرخ جرم و جنایت (خرد و کلان)، تهدیدات تروریستی، درگیری‌های نظامی و ناآرامی‌های مدنی است .
• مراقبت‌های بهداشتی (Healthcare - 20٪): دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی باکیفیت، هم از بخش دولتی و هم خصوصی، و کیفیت زیرساخت‌های درمانی در این دسته ارزیابی می‌شود .
• فرهنگ و محیط زیست (Culture & Environment - 25٪): این بخش به عواملی مانند سطح فساد، محدودیت‌های اجتماعی و مذهبی، جاذبه‌های فرهنگی و ورزشی، و همچنین کیفیت هوا، آب و شرایط اقلیمی می‌پردازد .
• آموزش (Education - 10٪): در دسترس بودن و کیفیت آموزش خصوصی و دولتی و شاخص‌های کلی آموزشی در این دسته قرار می‌گیرند .
• زیرساخت‌ها (Infrastructure - 20٪): کیفیت جاده‌ها، حمل‌ونقل عمومی، دسترسی به مسکن باکیفیت، کیفیت تأمین آب و برق و ارتباطات (مانند اینترنت) از معیارهای اصلی این بخش هستند .

گزارش کیفیت زندگی مرسر (Mercer)

گزارش مرسر با هدف اصلی کمک به شرکت‌های چندملیتی برای تعیین حقوق و مزایای منصفانه برای کارمندان اعزامی (Expatriates) تهیه می‌شود . به همین دلیل، معیارهای آن بیشتر بر نیازهای یک فرد خارجی و خانواده‌اش متمرکز است و 231 شهر را بر اساس 39 شاخص در 10 گروه ارزیابی می‌کند :

1. فضای سیاسی و اجتماعی: ثبات سیاسی، جرم و جنایت .
2. فضای اقتصادی: قوانین نرخ ارز و خدمات بانکی .
3. فضای اجتماعی-فرهنگی: آزادی‌های فردی و دسترسی به رسانه‌ها .
4. بهداشت و درمان: خدمات پزشکی، بیماری‌های واگیر و آلودگی هوا .
5. مدارس و آموزش: کیفیت و دسترسی به مدارس بین‌المللی .
6. خدمات عمومی و حمل‌ونقل: کیفیت آب، برق، حمل‌ونقل عمومی و ترافیک .
7. تفریحات: رستوران‌ها، تئاتر، سینما و مراکز ورزشی .
8. کالاهای مصرفی: دسترسی به مواد غذایی و کالاهای روزمره .
9. مسکن: کیفیت و هزینه مسکن برای کارمندان خارجی .
10. محیط زیست طبیعی: شرایط اقلیمی و سوابق بلایای طبیعی.

بهترین شهرهای جهان برای زندگی

بر اساس گزارش‌های EIU، شهرهای اروپایی، کانادایی و استرالیایی به طور مداوم در صدر فهرست بهترین‌ها قرار دارند.

فهرست 10 شهر برتر جهان (بر اساس گزارش EIU 2023):

1. وین، اتریش
2. کپنهاگ، دانمارک
3. ملبورن، استرالیا
4. سیدنی، استرالیا
5. ونکوور، کانادا
6. زوریخ، سوئیس
7. کلگری، کانادا و ژنو، سوئیس (امتیاز مشترک)
8. تورنتو، کانادا
9. اوزاکا، ژاپن و اوکلند، نیوزیلند (امتیاز مشترک)

دلایل برتری شهرهای پیشرو

• وین، اتریش: الگوی جهانی کیفیت زندگی با تکیه بر عدالت اجتماعیاین شهر برای چندین سال متوالی به عنوان بهترین شهر جهان برای زندگی انتخاب شده است . دلایل اصلی این موفقیت پایدار، ترکیبی بی‌نظیر از ثبات، زیرساخت‌های عالی و سیاست‌های اجتماعی قدرتمند است .

  • مدل مسکن اجتماعی (Wiener Wohnen): یکی از برجسته‌ترین سیاست‌های وین، مدل مسکن اجتماعی آن با قدمتی نزدیک به یک قرن است . حدود 60٪ از جمعیت شهر در خانه‌هایی با مالکیت شهرداری یا یارانه‌ای زندگی می‌کنند که با استانداردهای بالا و اجاره‌بهای مقرون‌به‌صرفه عرضه می‌شوند . این سیاست که از درآمدهای مالیاتی تأمین می‌شود، از ایجاد شکاف طبقاتی در محله‌ها جلوگیری کرده و به ثبات اجتماعی کمک شایانی می‌کند .
  • سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد: وین دارای یک شبکه حمل‌ونقل عمومی بسیار منظم، گسترده و کارآمد شامل مترو، تراموا و اتوبوس است . با ارائه بلیط‌های سالانه ارزان‌قیمت (حدود یک یورو در روز)، شهروندان به استفاده از آن تشویق می‌شوند . فعالیت 24 ساعته مترو در آخر هفته‌ها، نیاز به خودروی شخصی را به حداقل رسانده است .
  • امنیت و کیفیت محیط زیست: وین یکی از امن‌ترین شهرهای اروپا با نرخ جرم و جنایت بسیار پایین است . این شهر به "شهر سبز" شهرت دارد و نزدیک به نیمی از مساحت آن را فضاهای سبز تشکیل می‌دهد . کیفیت هوای عالی و آب آشامیدنی که مستقیماً از چشمه‌های کوه آلپ تأمین می‌شود، از دیگر نقاط قوت آن است .

• کپنهاگ، دانمارک: شهری برای انسان‌ها و بهشت دوچرخه‌سوارانپایتخت دانمارک به دلیل ثبات، زیرساخت‌های عالی و رویکرد انسان-محور در توسعه شهری، جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است .

  • توسعه شهری انسان-محور: برنامه‌ریزی شهری در کپنهاگ بر بازپس‌گیری فضا از خودروها و اختصاص آن به مردم متمرکز است . ایجاد فضاهای عمومی سرزنده، پیاده‌راه‌های جذاب مانند "استروگت" و طراحی "محله‌های پنج دقیقه‌ای" که در آن خدمات ضروری در دسترس هستند، کیفیت زندگی را به شدت بهبود بخشیده است .
  • فرهنگ دوچرخه‌سواری: دوچرخه‌سواری بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت کپنهاگ است . با سرمایه‌گذاری گسترده، بیش از 450 کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری ایمن ایجاد شده و سیاست‌هایی مانند مالیات سنگین بر خودروها باعث شده تعداد دوچرخه‌ها از خودروها بیشتر باشد و حدود 40٪ ترددها با دوچرخه انجام شود .

• زوریخ، سوئیس: این شهر که همواره در رده‌های بالای هر دو گزارش مرسر و EIU قرار دارد، نمونه‌ای برجسته از تعادل میان کارایی، طبیعت و فرهنگ است .

  • زیرساخت بی‌نقص: سیستم حمل‌ونقل عمومی زوریخ یکی از کارآمدترین‌ها در جهان است که به کاهش ترافیک کمک کرده است .
  • فرهنگ و محیط زیست غنی: زوریخ با ده‌ها موزه، گالری و بافت تاریخی حفظ‌شده، یک مرکز فرهنگی مهم است . سیاست‌های سختگیرانه زیست‌محیطی و دسترسی آسان به طبیعت بکر از دیگر نقاط قوت آن است .

• شهرهای استرالیا (ملبورن و سیدنی): این دو شهر امتیازات کاملی در زمینه‌های بهداشت، آموزش و زیرساخت کسب کرده‌اند . استرالیا دارای سیستم بهداشتی پیشرفته و دانشگاه‌های معتبر جهانی است؛ دانشگاه ملبورن و دانشگاه سیدنی در میان 30 دانشگاه برتر پزشکی جهان قرار دارند .

• شهرهای کانادا (ونکوور، کلگری و تورنتو): شهرهای کانادایی نیز به لطف امتیازات بالا در ثبات، بهداشت و آموزش، جایگاه ویژه‌ای در این فهرست دارند .

روندها و تغییرات در رتبه‌بندی: بهبود پس از کرونا و چالش‌های جدید

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که میانگین کلی شاخص زیست‌پذیری در جهان به بالاترین سطح خود در 15 سال اخیر رسیده است . این بهبود عمدتاً ناشی از بازگشت به شرایط عادی پس از همه‌گیری کرونا و ارتقای امتیازات در حوزه‌های بهداشت و آموزش بوده است . با این حال، چالش‌های جدیدی مانند بحران هزینه‌های زندگی و ناآرامی‌های مدنی، ثبات را در بسیاری از شهرهای غربی تهدید می‌کند .

شهرهایی با بیشترین رشد و بهبود

• آسیا و اقیانوسیه: شهرهای این منطقه بیشترین رشد را در رتبه‌بندی تجربه کرده‌اند . شهرهایی مانند ولینگتون و اوکلند (نیوزیلند) و هانوی (ویتنام) جهش‌های چشمگیری داشته‌اند .
• خاورمیانه: پیشتازی با سرمایه‌گذاری‌های استراتژیکشهرهای حاشیه خلیج فارس مانند دبی و ابوظبی به لطف سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک و برنامه‌های بلندپروازانه، به عنوان بهترین شهرهای منطقه معرفی شده‌اند .
  • سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جهانی: طرح‌هایی مانند طرح جامع شهری دبی 2040 و چشم‌انداز اقتصادی ابوظبی 2030 با هدف تنوع‌بخشی به اقتصاد و توسعه پایدار تدوین شده‌اند . این طرح‌ها شامل توسعه فرودگاه‌ها، شبکه‌های حمل‌ونقل هوشمند و مناطق آزاد تجاری است .
  • توسعه بخش بهداشت و درمان: با سرمایه‌گذاری هنگفت در بخش سلامت، از جمله ایجاد شهر سلامت دبی (DHCC) و ساخت بیمارستان‌های فوق‌تخصصی، این شهرها به قطب گردشگری درمانی در منطقه تبدیل شده‌اند .
  • تضمین ثبات و امنیت: ایجاد محیطی باثبات و امن از طریق سیاست‌های اقتصادی باز، مزایای مالیاتی و تضمین امنیت، اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی را جلب کرده است .

چالش‌های نوظهور در شهرهای برتر

• اروپای غربی: کاهش ثبات: اعتراضات مرتبط با بحران هزینه‌های زندگی، امتیاز ثبات را در این منطقه کاهش داده است .
• آمریکای شمالی: بحران مسکن: بحران شدید مسکن در کانادا، امتیاز «زیرساخت» و رتبه شهرهایی مانند تورنتو و کلگری را کاهش داده است .

بدترین شهرهای جهان برای زندگی

در سوی دیگر این طیف، شهرهایی قرار دارند که به دلیل جنگ، ناآرامی‌های مدنی، فقر و فروپاشی زیرساخت‌ها، کمترین امتیازات را کسب کرده‌اند.

فهرست 5 شهر انتهایی جدول (بر اساس گزارش EIU):

1. دمشق، سوریه
2. طرابلس، لیبی
3. الجزیره، الجزایر
4. لاگوس، نیجریه
5. کراچی، پاکستان

دلایل قرار گرفتن شهرها در انتهای فهرست

• دمشق، سوریه: پایتخت سوریه برای بیش از یک دهه به طور مداوم به عنوان غیرقابل‌سکونت‌ترین شهر جهان رتبه‌بندی شده است . جنگ داخلی 13 ساله، ثبات را به کلی از بین برده ، حدود 40 تا 50 درصد زیرساخت‌های حیاتی را نابود کرده ، نظام بهداشت و آموزش را در آستانه فروپاشی کامل قرار داده و بیش از 86٪ جمعیت را زیر خط فقر برده است .

• طرابلس، لیبی: پس از سقوط حکومت در سال 2011، این شهر درگیر جنگ داخلی و بی‌ثباتی سیاسی عمیق شده است . این بی‌ثباتی منجر به فروپاشی اقتصاد، تورم 30 درصدی و قرار گرفتن 40 درصد مردم زیر خط فقر شده است .

• لاگوس، نیجریه: این ابرشهر با چالش‌های عظیمی در زمینه زیرساخت و امنیت مواجه است . دسترسی نامناسب به آب آشامیدنی، سیستم بهداشت ناکافی، آلودگی شدید هوا و ناامنی گسترده کیفیت زندگی را به شدت کاهش داده است .

• کراچی، پاکستان: این شهر از مشکلات عمیق امنیتی و سیاسی، درگیری‌های قومی و فعالیت گروه‌های تروریستی رنج می‌برد . این بی‌ثباتی مانع سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حیاتی شده است .

جایگاه تهران در رتبه‌بندی جهانی

متأسفانه، تهران در گزارش‌های مختلف کیفیت زندگی، همواره در رتبه‌های بسیار پایینی قرار دارد. بر اساس گزارش اکونومیست در سال 2023، تهران در میان 10 شهر انتهایی جدول قرار گرفته است . در گزارش دیگری که توسط وب‌سایت Numbeo در پایان سال 2024 منتشر شد، تهران از میان 266 شهر جهان، در رتبه 264 قرار گرفت و به عنوان سومین شهر بد جهان برای زندگی معرفی شد . از دلایل اصلی این رتبه پایین می‌توان به قدرت خرید اندک شهروندان، هزینه سرسام‌آور مسکن، آلودگی شدید هوا و مشکلات زیرساختی مانند ترافیک اشاره کرد .

خلاصه

گزارش‌های سالانه کیفیت زندگی نشان می‌دهند که شهرهای اروپای غربی، کانادا و استرالیا به طور مداوم بهترین مکان‌ها برای زندگی هستند. وین، پایتخت اتریش، با ارائه ترکیبی استثنایی از ثبات، خدمات عمومی عالی و سیاست‌های اجتماعی مترقی مانند مسکن اجتماعی مقرون‌به‌صرفه، برای سال‌ها در صدر رتبه‌بندی EIU قرار داشته است . شهرهای دیگری مانند کپنهاگ با رویکرد توسعه شهری انسان-محور و فرهنگ دوچرخه‌سواری و زوریخ به دلیل زیرساخت‌های بی‌نقص و کیفیت بالای زندگی، همواره در رده‌های بالا قرار دارند .

پس از همه‌گیری کرونا، میانگین زیست‌پذیری جهانی به بالاترین حد خود در 15 سال اخیر رسیده است که عمدتاً به دلیل بهبود در شهرهای آسیا-اقیانوسیه و خاورمیانه بوده است . شهرهایی مانند دبی و ابوظبی با سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در زیرساخت، بهداشت و ایجاد ثبات، به قطب‌های منطقه‌ای تبدیل شده‌اند . با این حال، بحران هزینه‌های زندگی، ثبات را در شهرهای غربی کاهش داده است .

در مقابل، شهرهایی که با جنگ و بی‌ثباتی سیاسی مواجه هستند، در انتهای فهرست قرار گرفته‌اند. دمشق به دلیل سال‌ها جنگ داخلی و فروپاشی کامل زیرساخت‌ها، به طور مداوم به عنوان بدترین شهر جهان برای زندگی شناخته می‌شود . شهرهای دیگری مانند طرابلس (لیبی) ، لاگوس (نیجریه) و کراچی (پاکستان) نیز به دلیل بی‌ثباتی، زیرساخت‌های ناکافی و ناامنی در رده‌های انتهایی قرار دارند.

تهران نیز متأسفانه به دلیل چالش‌های عمده‌ای چون هزینه‌های بالای زندگی، آلودگی هوا و زیرساخت‌های ناکافی، در رتبه‌های بسیار پایینی در سطح جهانی قرار گرفته و اغلب در کنار شهرهای بحران‌زده جهان طبقه‌بندی می‌شود . این رتبه‌بندی‌ها نشان می‌دهد که بهبود کیفیت زندگی نیازمند توجه مداوم به ثبات، زیرساخت و خدمات عمومی است و حتی بهترین شهرها نیز در برابر بحران‌های اقتصادی و اجتماعی آسیب‌پذیر هستند.