بلاتکلیفی حریم عامل تعرض به مجموعه تاریخی گچساران - پرسینا بلاگ

مجموعه تاریخی خیرآباد شامل پل هایی از دوران ساسانی و اسلامی و چهارتاقی ساسانی، در غربی ترین نقطه شهرستان گچساران از استان کهگیلویه و بویراحمد و هم مرز با استان خوزستان در بهبهان و کنار جاده بهبهان به دهدشت قرار گرفته است. این محوطه در مسیر جاده شاهی که تخت جمشید (پارسه) و شوش را در دوره هخامنشیان به هم وصل می نموده، واقع شده است.

این محوطه تاریخی که از جاذبه های گردشگری این استان نیز به شمار می آید، در اسفند سال 1327 در لیست آثار ملی ثبت شده است، اما تا امروز حریم و عرصه آن معین نشده است.

با این حال در سال 1394، رئیس وقت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان گچساران از آغاز عملیات اجرایی معین حریم اثر تاریخی خیرآباد این شهرستان خبر داده بود، اما حریم این محوطه همچنان در بلاتکلیفی است و همین موضوع چالش هایی، از جمله فعالیت شرکت نفت و اراضی کشاورزی را برای آن به وجود آورده است.

در دهه هشتاد، شرکت نفت در فاصله 300 متری چهارتاقی و 200 متری پل ها، آغاز به فعالیت و اقدام به نصب دکل، لرزه نگاری و حفر چاه در این مجموعه نموده است، که به گفته دوستداران میراث فرهنگی بر اثر فعالیت های لرزه نگاری این شرکت، آثار تاریخی این مجموعه آسیب دیده اند.

با این وجود رحیم دادی نژاد، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال 1391، درباره این اقدام ها گفته بود:

تاسیسات شرکت نفت با توجه به فاصله مناسبی که با این دو بنا دارد، تقریبا مسئله ای برای این آثار تاریخی ایجاد ننموده اند. فقط لوله هایی که کار انتقال آب را برای حفر چاه انجام می دهند از نزدیکی پل عبور داده شده اند. ما با دکل حفاری و چاه مسئله ای نداریم، فقط با خط لوله هایی که از حریم پل می گذرند، مشکل داریم که در این زمینه نیز اقدامات و پیگیری های لازم اجرا شده و در حال اجرا است.

او بعلاوه اظهار نموده بود:

بر اساس مطالعات اجرا شده و گفته های کارشناسان، حفر چاه و دستگاه های لرزه نگار باعث به وجود آمدن هیچ لرزه ای روی این بناهای تاریخی نمی گردد.

معاون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد هنوز هم معتقد است این لوله های نفتی مسئله ای برای محوطه تاریخی خیرآباد ایجاد ننموده اند.

دادی نژاد در تازه ترین گفت وگویی که داشت، دراین باره شرح داد:

قبل از تاسیس میراث فرهنگی در استان کهگیلویه و بویراحمد و با توجه به اینکه منطقه جنوب غرب استان نفت خیز است، در محوطه خیرآباد تعدادی لوله نفتی عبور داده شد میراث فرهنگی چندین سال پیگیری کرد که این لوله ها را به محل دیگر انتقال دهد، اما هنوز پیروز نشده ایم. لوله ها چسبیده به بناهای تاریخی نیستند و تا به امروز آسیبی به همراه نداشته اند، اما اگر در محوطه تاریخی نباشند، خیلی بهتر است.

او درباره شاخصه های محوطه تاریخی خیرآباد گفت:

این مجموعه تاریخی دو دوره شاخص دارد؛ دوره اسلامی (قرون میانی) و دوره ساسانی. در واقع این مجموعه شامل دو پل است که یکی از آن ها یک بریدگی مقدار عبور آب رودخانه دارد و اسکلت آن پابرجاست، از پل دیگر فقط قسمت هایی از دهانه ها به جای مانده است. پل بزرگ متعلق به دوره صفویه است و پل کوچک به دوره ساسانی تعلق دارد. البته احتمال می دهیم قبل از ساسانی هم پلی وجود داشته؛ چراکه پایه هایی در میان دو پلی که نام بردم وجود داشت، اما امروز اثری از آن نیست.

او به چهارتاقی شناسایی شده در این محوطه تاریخی اشاره نمود و اضافه نمود:

بر اساس کاوش های اجرا شده احتمال می دهیم بخشی از ساختمانی که در کنار چارتاقی این محوطه بوده، اقامتگاهی برای کاروان های بین راهی بوده و در واقع خیرآباد در مسیر جاده شاهی قرار داشته است.

معاون میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد درباره کاوش های اجرا شده در محوطه خیرآباد نیز گفت:

این محوطه در دو فصل کاوش شده است. فصل اول کاوش در سال 1387 به وسیله شکرالله علیزاده انجام شد و آقای آتش فراز دومین فصل کاوش آن را در سال 1391 انجام داده است.

او درباره ادامه کاوش های باستان شناسی در خیرآباد اظهار کرد:

سال های گذشته حدس به شکل ناقص در این محوطه تاریخی اجرا شده است که قصد داریم سال جاری آن حدس را تکمیل کنیم تا عرصه و حریم آن معین گردد.

دادی نژاد درباره چالش های این محوطه تاریخی گفت:

با توجه به سختی خاک و کشاورزی که در منطقه انجام می گردد و روستایی که در اطراف این مجموعه تاریخی قرار گرفته است، حفاری غیرمجاز به ندرت در خیرآباد انجام می گردد. مسئله ای که در این محوطه تاریخی داریم، حق و حقوق مردم است. در سال های گذشته زمین هایی در عرصه این اثر را خریداری کردیم تا هم مالک به حقش برسد و هم از این اثر تاریخی حفاظت کنیم.