درختان و پرندگان تهران خواب ندارند - پرسینا بلاگ

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایرنا، به عقیده کارشناسان درختان هم مانند سایر موجودات در طول شبانه روز به استراحت احتیاج دارند اما رعایت نکردن استانداردهای نورپردازی در فضای شهری و به خصوص نورپردازی درختان با نور مصنوعی، مکانیزم درونی این گیاهان را به هم ریخته و مرگ تدریجی آنها را رقم زده است.

نورپردازی درختان روی پرندگانی که بر روی آن لانه ساخته اند هم تاثیر می گذارد و گفته می گردد که آلودگی های نوری بر روی تخم گذاری و حتی جهت یابی و مهاجرت پرندگان در شب هم اثرگذار است.

این در حالی است که بر اساس تعاریف نیز هرگاه با نور مصنوعی رفتار نادرست و غیراستانداردی صورت گیرد یا بیش از اندازه از نور استفاده گردد، آلودگی نوری پدید می آید و این آلودگی بر روی موجودات زنده تاثیر می گذارد.

• مرگ پرنده های مهاجر بر اثر آلودگی نوری

نسرین حسینی، کارشناس ارشد آلودگی محیط زیست به تاثیر آلودگی نور بر روی حیوانات و گیاهان می پردازد و می گوید: مرگ پرنده های مهاجر در اطراف ساختمان های بلند و روشن، تاثیر دقیق نورهای مصنوعی شبانه بر روی رفتار و اجتماع اکولوژی است.

انواع نورهایی که محیط زندگی حیوانات را روشن می سازد باعث اختلال در تمرکز و جفت یابی آنها شده و صیدشان را در بسیاری از موارد مانند پروانه ها و ماهی ها برای شکارچیان آسان می نماید که برهم خوردن سیکل طبیعت و رفتار طبیعی جانوران را موجب می گردد.

فعال زیست محیطی با اشاره به این که گیاهان به دو دسته نورپسند و سایه پسند تقسیم می شوند، می گوید: هر گیاه بنا به این تقسیم بندی مقدار معینی نور برای زندگی و عمل فتوسنتز احتیاج دارد؛ همچنین گیاهان نورپسند میزان کلروپلاست پایین را در طول زندگی خود احتیاج دارند و بدین جهت 10 درصد از نور محیط را جذب می نماید.

وی با اشاره به اینکه گیاهان سایه پسند با کلروپلاست بالا 75 درصد از نور محیط را جذب خود می نمایند، افزود: طبق قانون بردباری، رسیدن هر نوع نور بیش از اندازه ذکر شده به گیاه رشد آن را دچار اختلال نموده و در مواقعی مرگش را تضمین می نماید.

• اختلال ها و راهکارها

حسینی اختلال در رشد، برگ ریزان در فصل ریزش، بروز رنگ های طبیعی و رویش را از مهمترین اثرهای آلودگی نوری بر گیاهان عنوان می نماید و می گوید: راهنمایی صحیح نور و استفاده از درپوش های استاندارد، تنظیم زاویه تابش چراغ ها، تعویض چراغ های نامناسب با چراغ های استاندارد، استفاده از لامپ های تایمردار و حساس به حرکت، حذف لامپ های بدون پوشش و هر منبع نوری قرار گرفته به سمت آسمان، استفاده حداقل و در حد احتیاج از منابع نوری به ویژه در مناطق حساس مثل نورافکن های ساحلی و قرارگیری موانع پخش نور در جاده ها از جمله راهکارهای کاهش آلودگی نوری به شمار می رود.

وی همچنین به اختلال گیاهان در معرض نورهای رنگی اشاره می نماید و می گوید: لامپ های ال ای دی اصطلاحاً یک نور تک رنگ ارائه می نماید ولی واقعیت این است که اینطور نیست این لامپ ها دقیقا خط طیف خاصی از طول موج نور را بتابانند.

ما روی این لامپ ها کار و نور آنها را طیف سنجی نموده ایم؛ یک لامپ ال ای دی پرتوهای نوری در دامنه 420 تا 460 نانومتری یا 650 تا 680 نانومتر را می تاباند البته این دامنه با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست و تک رنگ به نظر می رسد. حال اگر یک گیاه را زیر یک نور تک رنگ مثل نور آبی یا قرمز قرار دهیم در این شرایط نمو گیاه مختل می گردد؛ به این صورت که گیرنده نوری که نباید در زمان مشخصی فعال باشد فعال می گردد و برعکس.

حسینی ادامه می دهد: نشانه های تاثیر نور مصنوعی شامل کشیده شدن گیاه به سمت منبع نور، کشیدگی ساقه شرایط غیرعادی گیاه و میوه های غیر یکدست، اختلال در رشد و اختلال در جهت رویش است.

وی بیان می نماید: با توجه به مطالعات میدانی اجرا شده، تاثیر هر رنگ بر روی گیاهان طبیعی فعالیت های روزانه را دارد؛ طبق بررسی آماری اجرا شده رنگ بنفش تاثیر بسزایی در امر رشد درختان دارد زیرا رنگ بنفش باعث فعال شدن کلروپلاست می گردد و عمل فتوسنتز انجام می پذیرد؛ درختان سایه پسند مانند نارون باید در شب به استراحت کامل بپردازد و روشنایی شب برای درختان سایه پسند منجر به رشد درخت و سنگینی بیش از حد شاخه ها می گردد و از آنجا که تحمل وزن این درخت برای ریشه ها سنگین است، کاهش مقاومت درخت و گاهی مرگ به سراغ درخت می آید.

به گفته وی بلوار کشاورز انفجار نور است و پرندگان این شهر در بعضی از موارد محلی برای آسایش ندارند.

• خلاء حقوقی در موضوع آلودگی نوری

اداره کل محیط زیست شهرداری تهران به عنوان یکی از مدافعان زیست محیطی شهر به شمار می رود و مدیرکل این نهاد دغدغه مندانه با اشاره به خلاء حقوقی در موضوع آلودگی نوری تاکید می نماید: با توجه به شرایط نامناسب آلودگی نوری در کلانشهرها و اثرهای مخرب این آلودگی بر محیط زیست، احتیاج است ضوابط و سازوکارهای قانونی در مورد موضوع آلودگی نوری در کشور تصویب گردد.

شینا انصاری می گوید: بهره برداری از نور به عنوان یکی از آلودگی ها همیشه می تواند محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد و مصداق آلودگی زیست محیطی است؛ به گونه ای که طی سال های اخیر آلودگی نوری در بسیاری از کلانشهرها افزایش قابل توجهی داشته است؛ آلودگی نوری عمدتاً نشأت یافته از پدیده شهرنشینی است که با توسعه شهرها و تبدیل آنها به کلانشهرها اثرهای خود را بیشتر نشان می دهد.

وی ادامه می دهد: بعضی از مثال های آلودگی نوری عبارتند از ساختمان ها و برج های نورانی، چراغ های روشنایی خیابان ها و چراغ های اتومبیل ها که همگی با درجه های متفاوت باعث ایجاد اختلال در محیط زیست انسانی و طبیعی می گردد؛ حتی نورهای درخشان در مراکز خرید و غیره می توانند آلوده نماینده باشد و در موارد جزئی تر حتی نور بنرها و تابلوی اعلانات نیز می تواند مضر باشد.

به گفته انصاری از آنجا که دنیا در آستانۀ گذار به سوی تکنولوژی لامپ های LED است و اگر توجه دقیقی به روشنایی نگردد، افزایش 2 تا چهار برابری منابع نوری غیرطبیعی در شب را شاهد خواهیم بود.

وی با تاکید بر اینکه برای مقابله با آلودگی نوری بسیاری از کشورها کوشش نموده اند تا بهره برداری از نور و انتشار آن را در چارچوب استانداردها و ضوابط ملی تعریف نماید، تصریح می نماید: آلودگی نوری حساسیت قانونگذاران را در بعضی از کشورها در رابطه با وضع قوانین و مقررات ملی برانگیخته است.

• اثر آلودگی نوری بر حیات وحش

مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران ادامه می دهد: استفاده از نورهای مصنوعی تأثیر اساسی بر روی زیست شناسی و اکولوژی گونه ها گذاشته و تاثیر نورهای مصنوعی در جذب آنها به ویژه در هوای ابری و زمانی که پرندگان در فاصله کمتری از سطح زمین پرواز می نمایند، شناخته شده است.

هنگامی که پرنده ای به سمت نور پرواز می نماید، دید خود نسبت به افق را از دست داده و از نور مصنوعی برای جهت یابی استفاده می نماید و در جهت نامناسب پرواز خواهد نمود.

وی اضافه می نماید: همچنین نورهای قرمز و آبی برج های بلند پرندگان را جذب خود می نماید و در نهایت باعث برخورد دسته های پرندگان به ساختمان ها و به کشته شدن آنها منجر می گردد.

انصاری تاکید می نماید: گزارش کارشناسان موید این موضوع است که بخشی از پرندگان با افزایش آلودگی نور، تهران را ترک نموده اند و پرندگان مهاجر به ویژه گنجشک های مهاجر دیگر وارد تهران نمی شوند؛ با افزایش روندآلودگی ها، سالهاست که گونه های کم نظیر دامنه های البرز مانند عقاب طلایی و هما در تهران کمتر دیده شده اند.

• اثر آلودگی نوری بر حیات گیاهان

به گفته مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران رسیدن هر نوع نور بیش از اندازه مورد احتیاج به گیاه، رشد آن را دچار اختلال می نماید و در مواقعی مرگش را موجب می گردد؛ از نتایج بر هم خوردن سیکل زندگی گیاهان می توان به درختان برگ ریزی اشاره نمود که در زمان ریزش برگهایشان توان نمایش رنگ های پاییزی خود را از دست می دهد یا درختانی که بر اثر آلودگی نوری، فصل از دست دادن برگ خود را فراموش نموده و دیده شده تا نیمه های زمستان همچنان دارای برگ های زرد است.

این عامل و همزمانی بارش برف در این فصل باعث سنگین شدن بدنه درخت و سرنگون شدن آن می گردد؛ اثرهای مخرب آلودگی نوری بر گیاهان شامل اختلال در رشد، اختلال در زمان از دست دادن برگ ها در فصل ریزش، اختلال در بروز رنگ های طبیعی و اختلال در جهت رویش است.

انصاری ادامه می دهد: از مهم ترین دلایل وجود آلودگی نوری در کشور می توان به نبود طرح جامع نورپردازی در سطح کشور، ناهماهنگ بودن طراحان، مجریان و بهره برداران سیستم های روشنایی و نورپردازی شهر، استفاده ناصحیح بخش تجاری از روشنایی و نورپردازی با هدف جذب مشتری، نامناسب بودن روشنایی معابر به دلیل استفاده از چراغ های پریزماتیک، نبود رشته تخصصی مهندسی روشنایی در سطوح دانشگاهی، آگاهی نداشتن عموم و نبود شبکه توزیع و انشعاب برق مستقیم در نقاط مورد نظر جهت نورپردازی اشاره نمود.

وی با تاکید بر اینکه آلودگی نوری نیز به اندازه آلودگی های دیگر احتیاجمند قوانین سفت و سخت و حمایت مسوولان است. تصریح می نماید: اهرم های الزام آور بیشتری باید در این زمینه به کار گرفته گردد.

به گفته وی، امروزه در ایران مسائل زیست محیطی از اهمیت زیادی برخوردار است اما تا به حال هیچ ابزار قانونی خاصی جهت جلوگیری از آلودگی نوری به تصویب نرسیده و خلأ حقوقی در این زمینه سبب شده است تا نظارت کافی و لازم برای مبارزه با آلودگی نوری در ایران وجود نداشته باشد.

مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران تاکید می نماید: با توجه به شرایط نامناسب آلودگی نوری در کلانشهرها و اثرهای مخرب این آلودگی بر محیط زیست احتیاج است ضوابط و ساز و کارهای قانونی در مورد موضوع آلودگی نوری در کشور تصویب گردد.

آلودگی نوری امروز نه تنها بر روی انسان ها و حیات آنها تاثیر می گذارد بلکه بر روی رشد یا مرگ سایر موجودات و گیاهان تاثیر می گذارد و عرصه را برای آنان تنگ می نماید.